In de jaren ’70 kende Groningen Josje, een
ogenschijnlijk onbeduidend café in de Peperstraat. In Rock ’n Roll Junkie van
Jan Eilander (1994), een biografie over Herman Brood, duikelt het café steeds
maar weer op. Het staat er centraal. Een intrigerende constante. Zo onbeduidend
was dit koffiekroegje kennelijk niet. Nee, berucht blijkt een kwalificatie die Josje zo veel beter paste.
In 1980 nam Johnny Többen de
exploitatie ervan over. Josje werd De Ster.
Vanuit de CPN, de Communistische Partij Nederland, had Johnny zich een jaar
of wat daarvoor opgeworpen als stakingsleider tijdens de langdurige arbeidersonrust
bij de Winschoter strokartonfabriek Okto. Sluiting dreigde. Met de naamgeving
van zijn café verwees hij naar de communistisch-anarchistische symboliek: de
rode, vijfpuntige ster. Een helder, onmiskenbaar en expliciet politiek
statement. Hij wist De Weduwe van den Eelaart, een klein jenevermerk uit
Schiedam, te strikken voor de neon-buitenreclame van zijn café. Het merk voerde
een ster in zijn logo. Een witte weliswaar, maar toch: een ster.
De Ster werd een legendarisch café, een authentiek donker, wat
sinister heavy metal instituut. Het
afficheerde zich met de sterke slogan Hart
voor Hard.
Een oppervlakte van ongeveer zestig vierkante meter, exclusief halletje en
toiletten. Meer dan dit, dat was het niet. Het bier werd uitsluitend geserveerd
in flesjes. De aanwezige tap was nergens op aangesloten. En ondanks de
grote muzikale betekenis die het café voor metalheads heeft gespeeld, vond er nooit een live optreden plaats. De ruimte die dat vroeg, die was er simpelweg
niet.
Medio 2010 zegde de pandeigenaar de overeenkomst met Többen op. Met een andere pachter kon
hij er financieel aanzienlijk beter van worden. Zo gaat dat. Kapitaal en Cultuur.
Dat bijt. ‘Mijn levenswerk wordt me onder
de kont weggetrapt,‘ stelde Johnny. Een ferme constatering die hout sneed.
Drommen liefhebbers van snoeiharde, onversneden doom,
gothic, metal en thrash wisten van
heinde en verre het café iedere avond, iedere nacht maar al te goed te vinden. Johnny
was er de baas. Hij was beeldbepalend. Dat wil wel als je een hele grote, dikke
man bent die zijn broek slechts door krachtige bretels wist op te houden.
Johnny was een man die een grote liefde aan de dag legde voor zijn Mieke, voor zijn
wonderlijk café en voor zijn grommende, noisy
en duivelse muziek.
Vaak was De Ster ons eindstation
van een genoeglijke avond.
Met Johnny deelde ik een schoolverleden. Allerminst gehinderd door de
voortdurende klerenherrie om ons heen haalden we in De Ster nogal eens herinneringen daar aan op, de zoete, maar vooral
de kwalijke. Met die laatste heeft Johnny met een niet aflatend fanatisme recent juridisch afdoend korte metten weten te maken.
Dit terzijde.
Op 31 augustus 2010 was het definitief gedaan met het instituut Home of Metal History, een kwalificatie die
De Ster toekwam. In het geroemde VERA, the
club for the International Underground, werd op 10 september 2010 een
afscheidsconcert gegeven, A Farewell to Café De Ster.
Bands die in het Groninger metal
circuit er toe deden, bands met sprekende, maar beangstigende namen als Vortex, God Dethroned, Prostitude
Disfugerement, Ministery of Terror, Damnator, Gheestenland, As it Burns en Department of Correction brachten het
unieke café hun muzikale hommage. Het was een avond waarbij De Ster, en vooral Johnny Többen werd geëerd voor hetgeen hij en zijn café voor de Groninger muziekcultuur heeft betekend. Johnny besloot die avond met de nuchtere constatering: Aan alles komt een eind.'
Dat zal blijken.
Maar dan. Verder zonder De Ster.
Dat ging Mieke en Johnny erg goed af. Ze genoten van het leven. Ze
genoten van elkaar. Tijdens een terloops bezoek aan het mooie Dordrecht liep ik op 10 juni 2015 Johnny pardoes in de Voorstraat tegen het lijf. Zo gaat dat wanneer je
hem ontmoet. Een dienstdoende postbode was zo goed ons met ons viertjes te portretteren.
Toen al wist Johnny van zijn ellendige, onherroepelijke ziekte. Ondanks
dit fatale perspectief nam hij het leven tot het laatst gelaten, maar met een
dapper optimisme.
In het wat morbide affiche A Farewell to Café De Ster zie ik zijn
jammerlijke dood verbeeld.
Johnny, een aimabel en markant marxist. Tot in de kist.
